Δημήτρης Σταμούλης - ΠΡΙΝ : Χωρίς ουσιαστικά πλήγματα για τους πολυεθνικούς κολοσσούς η Οδηγία της ΕΕ
▸Μετά από μια αρνητική ψήφο, και μια αποχή σε δύο προηγούμενες ψηφοφορίες, τελικά η ελληνική κυβέρνηση ψήφισε αυτή τη βδομάδα υπέρ της Οδηγίας όπως αυτή διαμορφώθηκε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, για το καθεστώς εργασίας στις ψηφιακές πλατφόρμες, που αφορά εκατομμύρια εργαζόμενους σε όλη την ΕΕ.
Για να διαμορφωθεί το τελικό κείμενο προηγήθηκαν σκληρές αντιπαραθέσεις μεταξύ κυβερνήσεων κρατών και επιχειρηματικών κολοσσών για τις «παραχωρήσεις» που θα υπάρξουν και εν τέλει το τελικό κείμενο υπερψηφίστηκε με αποχή της Γερμανίας και καταψήφιση της Γαλλίας. Η στάση τους προφανώς συνδέεται με το γεγονός ότι εκεί εδρεύουν πλατφόρμες-κολοσσοί όπως Uber, deliveroo, e-food κ.α.
Η Οδηγία ωστόσο δεν είναι και τόσο «φιλεργατική» όσο θέλουν να την παρουσιάζουν η ΕΕ, οι αστικές κυβερνήσεις της μαζί και η ελληνική, αλλά και τα πλήρως αστικοποιημένα μεγάλα ευρωπαϊκά συνδικάτα μαζί με τη ΓΣΕΕ. Όσον αφορά τη στάση της ελληνικής κυβέρνησης, δεν είναι τυχαίο ότι το προηγούμενο διάστημα ξετυλίχθηκαν σημαντικοί αγώνες τόσο στη χώρα μας όσο και διεθνώς από εργαζόμενους σε πλατφόρμες όπως η E-food, η Uber και η Deliveroo, που πρώτοι αυτοί έφεραν στο προσκήνιο το «μαύρο» εργασιακό καθεστώς που κρύβεται πίσω από τον «λαμπερό» σε κέρδη κόσμο των ψηφιακών πλατφορμών και της τεχνολογικής «καινοτομίας».
Ένα καθεστώς που ουσιαστικά επιβάλει σε εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενους σε κλάδους όπως διανομή δεμάτων και γευμάτων, μεταφορές κ.α. να εργάζονται ως «συνεργάτες» (partners) χωρίς δικαίωμα σε κατώτατο μισθό, ασφάλιση και υγειονομική περίθαλψη, δώρα και επιδόματα ασθενείας, αλλά και επίδομα ανεργίας και αποζημίωση σε περίπτωση που απολυθούν.
Τι αλλάζει όμως υποτίθεται η Οδηγία που ψήφισε η ΕΕ; Οι εργαζόμενοι στις πλατφόρμες θα θεωρούνται μισθωτοί και όχι αυτοαπασχολούμενοι και με βάση αυτό θα απαιτείται από την εταιρεία – πλατφόρμα να αποδείξει ότι δεν υπάρχει σχέση εξαρτημένης εργασίας, ώστε να συνεχίζει με την εργασιακή σχέση του «συνεργάτη» και χωρίς καμία υποχρέωση απέναντι στον εργαζόμενο παρά μόνο την καταβολή ενός αντίτιμου για τις υπηρεσίες που αυτός προσφέρει. Όμως ακόμα και αυτό το «θολό» καθεστώς υπονομεύεται.
Πρώτον, επειδή θα χρειαστούν τουλάχιστον δύο χρόνια ώστε να ενσωματωθεί στο εθνικό δίκαιο των κρατών μελών της ΕΕ. Δεύτερον, επειδή χώρες όπως η Ελλάδα, θα έχουν το δικαίωμα να διατηρούν ταυτόχρονα σε ισχύ εθνικές αντεργατικές διατάξεις, όπως στην ελληνική περίπτωση, το άρθρο 69 του εκτρώματος Χατζηδάκη περί αυτοαπασχόλησης, διασφαλίζοντας τα συμφέροντα των μεγάλων ομίλων. Με βάση τον νόμο Χατζηδάκη – ο οποίος πάτησε σε προηγούμενο νόμο της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ! – οι εργαζόμενοι στις πλατφόρμες θεωρούνταν κατά κανόνα αυτοαπασχολούμενοι (freelancers) και καλούνταν οι ίδιοι να αποδεικνύουν ότι είναι μισθωτοί, ώστε να κατοχυρώσουν την όποια στοιχειώδη μέριμνα από την εργατική νομοθεσία.
ETUC (ευρωπαϊκή συνομοσπονδία συνδικάτων), ΓΣΕΕ και άλλα μεγάλα καθεστωτικά ευρωπαϊκά συνδικάτα «πανηγυρίζουν» για το πέρασμα της Οδηγίας και για την «προστασία των εργαζομένων στις πλατφόρμες». Όμως την απάντηση για την ουσία της ευρωπαϊκής οδηγίας δίνει ο αρμόδιος επίτροπος Απασχόλησης, Ν. Σμιτ, που μιλά για «περισσότερα δικαιώματα και προστασία χωρίς να παρεμποδίζουν την ικανότητα ανάπτυξης των πλατφορμών».
Ενδεικτικό επίσης του βάθους της εκμετάλλευσης και του «ψηφιακoύ» εργασιακού μεσαίωνα στις εργασιακές σχέσεις που έχει επιβάλει το κεφάλαιο σε αυτές τις πλατφόρμες είναι και η χρήση αλγορίθμων για την παρακολούθηση των εργαζομένων, την αξιολόγηση της «παραγωγικότητας» και της «απόδοσής» τους, ακόμα και των συναισθημάτων τους ή των βιομετρικών και προσωπικών δεδομένων τους, δηλαδή εξελιγμένων αλά big brother ψηφιακών εργαλείων για να ελέγχει την εντατικοποίηση της εργασίας και να διαμορφώνει ανάλογα τους μισθούς. Η νέα Οδηγία προβλέπει μόνο την «υποχρέωση» της πλατφόρμας να παρέχει τη… δέουσα ενημέρωση στο προσωπικό της χωρίς να την καταργεί παρά μόνο την αυτοματοποιημένη παρακολούθηση ή λήψη αποφάσεων για την επεξεργασία ορισμένων τύπων προσωπικών δεδομένων.
Με βάση όλα τα παραπάνω, είναι προβληματικό συνθήματα όπως «ναι στην Οδηγία της ΕΕ» να υιοθετούνται και από κάποιες δυνάμεις του εργατικού κινήματος, που υποτιμούν την προσπάθεια της ΕΕ να ρυθμίσει στοιχειωδώς το εργασιακό τοπίο χωρίς όμως να θίξει τα συμφέροντα των πολυεθνικών, ούτε να παραχωρήσει ουσιαστικά δικαιώματα στους εργαζόμενους.
Οι εξελίξεις στον τομέα της λεγόμενης gig-economy δεν αφορούν μόνο όσους/ες εργάζονται στη διανομή τροφίμων και τη μεταφορά επιβατών, καθώς στοιχεία ακραίας ελαστικοποίησης της εργασίας και αλά καρτ «χρήσης» της εργατικής δύναμης πλέον αξιοποιούνται από όλο και περισσότερους εργοδότες άλλων κλάδων. Άλλωστε το νομοθετικό πλαίσιο υπάρχει και στην Ελλάδα και αλλού. Γι’ αυτό και η κατάκτηση δικαιωμάτων σε αυτό το τμήμα εργαζομένων πρέπει να γίνει υπόθεση όλου του εργατικού κινήματος και των αγώνων του και όχι να αφήνεται στους τεχνοκράτες της ΕΕ ή τα αστικοποιημένα συνδικάτα, που απλώς σπέρνουν αυταπάτες.
Χαμηλότερα από το κατώτατο ωρομίσθιο για 1 στους 2 εργαζόμενους. Πώς οι εταιρείες «κλέβουν» το 41% του εργάσιμου χρόνου
Οι εργαζόμενοι στις πλατφόρμες αριθμητικά είναι όσοι και οι εργαζόμενοι στη βιομηχανία και αποτελούν ένα σημαντικό εργατικό δυναμικό στην ΕΕ. Το 2022 απασχολούνταν 28,3 εκατομμύρια εργαζόμενοι στις ψηφιακές πλατφόρμες, όταν στη μεταποίηση απασχολούνταν 29 εκατ.. Εκτιμάται δε ότι ο αριθμός αυτός θα αυξηθεί κατά 52% έως το 2025 και θα ανέλθει στα 43 εκατομμύρια.
Το 39% των εργαζόμενων είναι οδηγοί ταξί, το 24% απασχολείται στην παράδοση τροφίμων, στις υπηρεσίες μεταφορών, το 19% σε οικιακές υπηρεσίες (καθάρισμα, χειρωνακτικές εργασίες), το 7% σε επαγγελματικές υπηρεσίες (λογιστικά κ.α.), το 6% σε ελεύθερα επαγγέλματα (σχεδίαση γραφικών, επεξεργασία φωτογραφιών), το 3% στην οικιακή εργασία (φροντίδα παιδιών, υγειονομική περίθαλψη) και το 2% σε μικροδουλειές.
Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το 55% των εργαζόμενων στις ψηφιακές πλατφόρμες εισπράττουν λιγότερο από το καθαρό ελάχιστο ωρομίσθιο στη χώρα όπου εργάζονται, όπου αυτό έχει καθοριστεί, στοιχείο που αντανακλά το μέγεθος της εκμετάλλευσης που υφίστανται και το ποιους τελικά εξυπηρετεί το καθεστώς ψευδούς αυτοαπασχόλησης που έχουν επιβάλει οι εταιρείες με την ανοχή των κυβερνήσεων και τη ΕΕ. Επίσης το 41% του χρόνου που αφιερώνουν στην εργασία στην πλατφόρμα δεν αμείβεται (π.χ. εργασίες που σχετίζονται με την έρευνα, αναμονή για αναθέσεις, παρακολούθηση αγγελιών κλπ).
Ακόμα και τα ίδια τα στατιστικά της ΕΕ εκτιμούν ότι περίπου πέντε εκατομμύρια εργαζόμενοι, δηλαδή το 19% του συνόλου στις πλατφόρμες, θεωρούνται «αυτοαπασχολούμενοι» ενώ στην πραγματικότητα είναι υπάλληλοι που θα έπρεπε να έχουν μισθωτή σχέση εργασίας.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Πριν (16.03.24)
